Pest, Pulpa en Paniek
- PDF / 560,287 Bytes
- 2 Pages / 595.276 x 841.89 pts (A4) Page_size
- 8 Downloads / 211 Views
PEST, PULPA EN PANIEK Onze kennis van de evolutie van de bacteriële verwekker van de zwarte dood hebben we aan de pulpa van oude tanden te danken. In de veertiende eeuw eiste de pandemie binnen een paar jaar de levens van bijna de helft van de Europese bevolking. Maar wat waren de maatschappelijke en economische consequenties daarvan? door Frank Heynick
D
e beelden hebben we allemaal ooit gezien: houtsnedes van geraamtes die middeleeuwse steden terroriseren en tekeningen van bergen lijken. We hebben allemaal ook de cijfers over de zwarte dood ooit gehoord: tussen 1347 en 1351 stierf zo’n derde tot de helft van de Europese bevolking. Wereldwijd waren er naar schatting 75 miljoen doden. In de veertiende eeuw had niemand een vermoeden van het bestaan van micro-organismen. Paus Clemens VI verklaarde de pest als een straf van God. De hoogleraren van de faculteiten geneeskunde van de Universiteiten van Parijs en Montpellier zochten liever een wetenschappelijke verklaring. De zwarte dood was het gevolg van een ongelukkige stand van de planeten (op één lijn) die aardbevingen en het vrijkomen van schadelijke dampen ofwel miasma’s veroorzaakte. Pas in 1894 werd in Hongkong de bacterie van de zwarte dood, Yersinia pestis genoemd, ontdekt. Rond dezelfde tijd poneerde in India de in Rusland geboren arts Waldemar Mordechai Haffkine (die ook een vaccin voor de ziekte ontwikkelde) dat de zwarte dood door door ratten gedragen vlooien werd verspreid.
Voormaag Hoe ontstond bacterie Yersinia pestis? Voor het antwoord daarop werd teruggegaan naar het genetisch
Schilderij van de zwarte dood in Marseille.
40 TANDARTSPRAKTIJK | oktober 2020
De Amerikaanse medisch-dentaal historicus dr. Frank Heynick heeft ruim vijfhonderd artikelen en een aantal boeken gepubliceerd. Alvorens in Groningen tot doctor in de geneeskunde te promoveren studeerde hij industriële vormgeving, geschiedenis, taalwetenschap en psychologie. Hij doceert aan de New York University.
materiaal in de (in leven gevasculiseerde) pulpa van de tanden van oude lijken. In de zesde eeuw van onze jaartelling eiste de ‘pest van Justinianus’ naar schatting 25 miljoen levens in het Oost-Romeinse Rijk (Byzantium) en daarbuiten. Dat de verwekker Yersinia pestis was, werd in 2013 bevestigd door analyse van het DNA van de pulpa van tanden van lijken uit die tijd die in de buurt van München gevonden waren. Er zijn geen schriftelijke meldingen van een op de zwarte dood lijkende pandemie van vóór die tijd. Uit vergelijkend DNA-onderzoek weten we verder dat Yersinia pestis gemuteerd is uit de betrekkelijk minder virulente en dodelijke Yersinia pseudotuberculosis. Maar hoe lang geleden dan? De landbouw ontstond ongeveer twaalfduizend jaar geleden in het Midden-Oosten. Archeologische resten laten zien dat zo’n vijfduizend jaar geleden veel nederzettingen van tien- tot twintigduizend mensen, plotseling geen bewoners meer hadden. Genetische analyse van
Skeletten van 3.800 jaar geleden in het Wolgagebied van Rusland. In de tandpulpa werd het DNA gevonden van de Yersinia pestis-stam van de
Data Loading...
