Prettig sentiment of hulpmiddel bij dementie?
- PDF / 416,214 Bytes
- 4 Pages / 609.449 x 807.874 pts Page_size
- 77 Downloads / 164 Views
Prettig sentiment of hulpmiddel bij dementie? De dubbele emotie van nostalgie Nostalgie kan
blijven steken in een wat sentimenteel terugverlangen naar de ‘goede oude tijd’ waarin alles zogenaamd beter was. Maar in werkelijkheid gaat het om een veel complexere emotie die ook mensen met dementie zou kunnen helpen meer grip te krijgen op hun leven, zo betoogt Han Diesfeldt. ‘Nostalgie is een confrontatie met tegenstrijdigheden.’
A
cht jaar geleden nam ik afscheid van mijn ruim veertigjarige loopbaan als verpleeghuispsycholoog. Ik deed dat met een voordracht waarin ik aandacht vroeg voor nostalgie bij de psychologische behandeling van mensen met dementie. Nostalgie is een begrip met verschillende betekenissen. In de sentimentele betekenis van het woord is het een verlangen naar een niet (meer) bestaand verleden waarin ‘alles nog
22
• oktober 2020
goed was’. Een paar jaar geleden raakte schrijver Jan Terlouw een open zenuw met zijn nostalgische schets: ‘Overal hingen touwtjes uit de brievenbussen. De kinderen konden gewoon de voordeur opentrekken en bij elkaar binnenlopen.’ Dat touwtje verwees naar een prettig sentiment. Maar deze vorm van nostalgie verdient ook enig wantrouwen. Zoals Adelheid Roosen waarschuwt wanneer zij terugkijkt op haar ervaringen met haar dement geworden moeder: ‘Blijf je hangen in terugverlangen naar de persoon die je vader, moeder of partner was, dan vergroot je de afstand tussen jou en degene die hij of zij nú is, of aan het worden is.’
COMPLEXE EMOTIE Een heel andere betekenis van nostalgie vond ik bij Nico Frijda, een psycholoog die zijn leven gewijd heeft aan de bestudering van emoties. Met zijn
zoon Michael beschreef hij in 2012 in literair tijdschrift De Gids de essentie van nostalgie als een dubbele emotie: een verlangen dat niet vervuld kan worden en daarom verdriet of weemoed teweegbrengt. Verlangen en verdriet, precies die strijdigheid vormt de kern van de complexe emotie nostalgie. Nostalgie is een confrontatie met tegenstrijdigheden. Zoals in het geval van dementie de tegenstrijdigheid van het verlangen als vroeger te zijn en de ervaring van verlies, zoals van geheugen en zelfredzaamheid. Bij die confrontatie kan psychotherapie behulpzaam zijn. Als een therapeut aandacht geeft aan de dubbele emotie van de nostalgie, is dat niet om de patiënt te laten zwelgen in verdriet, maar om deze te helpen tegenstrijdige gevoelens en de complexiteit van de emotionele werkelijkheid onder ogen te zien. In deze diepere, minder oppervlakkige of
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NADER BEKEKEN
oktober 2020 •
23
ONDER DE LOEP
minder sentimentele betekenis van het woord, verdient de dubbele emotie van de nostalgie geen wantrouwen, maar ruimte. Ruimte die de ander de kans biedt enige afstand te nemen van angst voor wat komen gaat of boosheid om wat gebeurd is. Ruimte om erop te reflecteren en die emoties ‘de baas te worden’ – in plaats van er geheel door te worden beheerst in denken, voelen en doen.
tig vallen,’ zegt de man. Zo wordt het hele scala van complexe emoties dat gepaard gaat met deze l
Data Loading...
